Van Vesting tot Grenslinie, Bourtange te Groningen
Deze wandeling gaat vanaf het Informatiecentrum van de vesting Bourtange naar en de Soldatendijk of de Linie en daarna nog een gedeelte vlak over de grens, waar halverwege de route bij punt 18 een schuilhut is verrezen, ideaal voor een pauze. Door de volledige route te volgen worden alle bezienswaardigheden buiten de vesting bezocht: de Redoute, het galgenveld bij de Natte Horizon, het Bourtanger Veld, het Abeltjeshuis, der Alter Radwanderweg en oude zandstenen grenspalen met hamerkop langs de grens in Duitsland. Het natuurgebied tussen de vesting en de grens met smokkelpaadjes en spooklaantjes was al voor de Tweede Wereldoorlog in beheer bij het Groninger Landschap. Nu grazen hier Konikpaarden op een verschraald grasland met laag struikgewas en een zeldzame flora en fauna. Iedereen mag hier overal lopen, ook met een aangelijnde hond, maar er zijn geen echte paden door het lager gelegen en natte gebied. De Redoute was een soldatenbivak vlakbij de sluis, die het gebied onder water kon zetten. De soldaten vochten toen alleen maar tegen de boeren die hun land droog wilden houden. In de 80-jarige oorlog heeft de bisschop van Münster ofwel Bommen Berend zich nooit durven vertonen in het Bourtanger moeras. Aan het einde van W.O.II is er bij de Linie wèl hevig gevochten. In het bos langs de grens zijn nu nog steeds schuttersputjes, die toentertijd gegraven zijn door onze bevrijders: de Polen en de Canadezen. De herberg aan de grens, het Abeltjeshuis, is toen in vlammen opgegaan. Op de terugweg zijn nog wat herinneringen aan andere tijden: oude grenspalen, een slagboom bij de oude grensovergang, een galg en in de drukbezochte vesting staat op het marktplein een martelpaard. Deze route is bij punt 16 ongeveer 600 meter in te korten. Door de weg naar de Redoute niet heen en terug te nemen, wordt de route ongeveer 1 km korter. Zie ook: Over de wallen van Bourtange en Over de wallen van Oudeschans. Voor meer info: Vesting Bourtange. 63% van deze wandeltocht is onverhard.
Routebeschrijving
kn. = wandelknooppuntpaaltje met een cijfer.
- Loop vanaf de parkeerplaats of de bushalte via of langs het Informatiecentrum in de richting van de rode ophaalbrug bij kn.37.*
* In het informatiecentrum zijn combinatiekaarten te koop voor een aantal kleine musea in de vesting. - Ga de ophaalbrug niet over, maar ga vóór de rode brug LA richting kn.36. Loop nu links van de buitengracht.
- Ga bij een kruising van paden RA en dan direct LA. Volg zo de wandelmerktekens.
- Loop door tot een volgende kruising met een asfaltweg.
- * Bij de kruising gaat de wandeltocht richting een Redoute, hierbij wordt op de terugweg hetzelfde pad gevolgd als op de heenweg, in totaal ongeveer 1 km. Helaas is de Redoute nu (augustus ’24) nauwelijks zichtbaar, omdat hij dichtgegroeid is. De wandeltocht voortzetten zonder een bezoek aan de Redoute: Ga bij de kruising met kn.36 RA de Tussenweg op. Ga verder bij punt 6.
Naar de Redoute: Ga bij deze kruising RD tot een infopaneel over het Groninger Landschap en kn.38. Ga daar RA door het klaphek.
* Bij de Redoute die in 1965 is teruggevonden en gereconstrueerd is bivakkeerden de soldaten, het corps de garde. In de praktijk bestond hun taak uit het bewaken van de iets verderop gelegen sluis. Zij moesten soms vechten tegen boeren die graag droog land wilden hebben. Deze plek werd ook wel de Bakoven genoemd. Naar men zegt, omdat het daar heel heet kon/kan worden in de zomer. Loop bij de Redoute nog even naar de sluis.
Na het bezoek aan de Redoute en de sluis loop dezelfde weg terug naar kn.36 en ga daar LA, de Tussenweg. - Passeer een vee-rooster. De weg wordt een zandweg dwars door het natuurgebied, het terrein van de Konikpaarden, vrije wandeling, ook buiten de paden en ook met een hond, mits aangelijnd. Bij een huis maakt de weg een bocht naar rechts, de Bakovensmeeweg.
kn. = wandelknooppuntpaaltje met een cijfer.
- Loop vanaf de parkeerplaats of de bushalte via of langs het Informatiecentrum in de richting van de rode ophaalbrug bij kn.37.*
* In het informatiecentrum zijn combinatiekaarten te koop voor een aantal kleine musea in de vesting. - Ga de ophaalbrug niet over, maar ga vóór de rode brug LA richting kn.36. Loop nu links van de buitengracht.
- Ga bij een kruising van paden RA en dan direct LA. Volg zo de wandelmerktekens.
- Loop door tot een volgende kruising met een asfaltweg.
- * Bij de kruising gaat de wandeltocht richting een Redoute, hierbij wordt op de terugweg hetzelfde pad gevolgd als op de heenweg, in totaal ongeveer 1 km. Helaas is de Redoute nu (augustus ’24) nauwelijks zichtbaar, omdat hij dichtgegroeid is. De wandeltocht voortzetten zonder een bezoek aan de Redoute: Ga bij de kruising met kn.36 RA de Tussenweg op. Ga verder bij punt 6.
Naar de Redoute: Ga bij deze kruising RD tot een infopaneel over het Groninger Landschap en kn.38. Ga daar RA door het klaphek.
* Bij de Redoute die in 1965 is teruggevonden en gereconstrueerd is bivakkeerden de soldaten, het corps de garde. In de praktijk bestond hun taak uit het bewaken van de iets verderop gelegen sluis. Zij moesten soms vechten tegen boeren die graag droog land wilden hebben. Deze plek werd ook wel de Bakoven genoemd. Naar men zegt, omdat het daar heel heet kon/kan worden in de zomer. Loop bij de Redoute nog even naar de sluis.
Na het bezoek aan de Redoute en de sluis loop dezelfde weg terug naar kn.36 en ga daar LA, de Tussenweg. - Passeer een vee-rooster. De weg wordt een zandweg dwars door het natuurgebied, het terrein van de Konikpaarden, vrije wandeling, ook buiten de paden en ook met een hond, mits aangelijnd. Bij een huis maakt de weg een bocht naar rechts, de Bakovensmeeweg.
- Passeer weer een vee – rooster. Loop RD tot aan het einde.
- Ga RA, asfaltweg.1ste weg LA, de Nieuwerksweg, een half verhard pad.*
*Links is bij een bankje een gedenksteen op de plaats waar vroeger een Joodse familie heeft gewoond, die aan het einde van de oorlog verraden is en weggevoerd. - Loop hier gewoon RD naar kn.30.
- Ga aan het einde LA bij kn.30 over een weg verhard met betonplaten.
- Aan het einde, bij de kruising met een asfaltweg, RD de weg oversteken en doorlopen over het fietspad, Distelvlinder.
- Loop rechts van een bosje. Als het bos ophoudt, is er links een klaphek met een wandelmerkteken.
- Ga LA door het klaphek en volg het wandelmerkteken met een bocht naar rechts en loop schuin over het begrazingsgebied via een hoger gelegen pad in de richting van een huis met een rood dak en een klaphek. Raadpleeg bij twijfel de kaart. Aug. 2024: in het begin was het pad nauwelijks zichtbaar. Het gebied werd niet begraasd.
*Honden zijn hier toegestaan. Maar het is altijd mogelijk om het alternatief onderaan de beschrijving te volgen. Dit is de lijn op de kaart die met twee blauwe pijlen is aangegeven. Het huis is een voormalige herberg, die aan het einde van W.O.II in brand is gestoken. Links van het klaphek is een tunnel voor de paarden die er nog nooit gebruik van hebben gemaakt. - Ga door het klaphek, steek de weg over en loop even naar rechts naar het informatiepaneel over de Linie of de Soldatendijk.
- Ga daar ook een klaphek door en ga direct naar rechts bij een splitsing. Er is keuze tussen twee paden.*
*Wij hebben voor het rechter hoger gelegen pad gekozen, omdat wij dat het mooiste vinden vanwege de kronkels, de heuveltjes en het uitzicht. Het linker pad is recht loopt onder langs de linie. Aan het einde komen beide paden bij elkaar. - Ga aan het einde door een klaphek, Ga RA en loop naar een tweede klaphek.
Voorbij het hek is de grens. Ga LA bij een T-splitsing.
* Hier is een mogelijkheid om de route nog 600 meter in te korten, ga hier dan niet LA , maar RA. Vervolg de route bij punt 22. - Dit is de Alter Radwanderweg an der Deutsch Niederländischen Grenze. Links de linie=de grens, rechts akkers. Aan het einde van deze weg staat grenspaal 182 I en een schuilhut van een katholieke jeugdorganisatie. Ga daar LA om weer in Nederland te komen.
- Ga de dijk op en dan direct weer LA. Negeer zo het wandelmerkteken. Rechts is het natuurgebied met de paarden. Ruim 200 meter verder is rechts een infobord over de Linie, 637 meter.
- Ga daar LA en loop voor de 2de keer door het klaphek aan de grens (punt 16).
- Ga nu RA bij een T-splitsing. Hier staat ook de 18de eeuwse grenspaal 182 van Bentheimer zandsteen met hamerkop.
- Dit is (weer) de Alter Radwanderweg. Grenspaal 181 is net zo oud en staat 250 meter verder. RBF= De Bataafse Republiek/ N= Nederland, P=Pruisen.*
*Aug.2024: Door de begroeiing zijn de grenspalen nu wat moeilijker te vinden. - Aan het einde van de Radweg is links het oude douanekantoor, rechts is een picknicktafel met daarachter de oude grensslagboom.
- Steek de weg over en loop RD. Loop nog steeds langs de grens aan de Duitse kant.*
*In de houtwal rechts stonden ook oude grenspalen. Wij hebben er nog een gevonden, maar die lag helaas omver maar nu is hij onvindbaar. - Ga de 1ste weg RA bij een richtingaanwijzer voor fietsers, richting Bourtange 2,6 km. Passeer nu weer de grens. Het asfalt gaat over in beton. Dit is weer het fietspad Distelvlinder, hetzelfde pad als bij de punt 13.
- Loop helemaal RD tot het einde, steek de weg over en ga weer RD, weg met betonplaten, de Inundatieweg.
- 1ste weg RA, Nieuwerksweg bij kn.30.
- Ga na ongeveer 150 m. bij kn.35 LA door het klaphek. Loop RD, voorbij de galg langs de afrastering.
- Ga voorbij de afrastering RA. Hier staan merktekens. Soms loopt de afrastering door vanwege de schapen. Stap er gerust overheen, het hek is flexibel. De directie van de vesting heeft ons verzekerd dat het hek niet onder stroom staat. Bovendien: dit pad maakt deel uit van het Noaberpad, volg gewoon het wit-rode teken.
- Loop nu RD, rechts van een zwemplas, de natte horizon genaamd.
- Loop in de richting van een klaphek.
- Ga door het klaphek en kom uit op een klinkerweg, rechts is een huis. Loop in de richting van een rode ophaalbrug.
- Ga aan het einde LA over de ophaalbrug.
- Volg deze klinkerweg, ga nog een brug over en dan RA over een volgende ophaalbrug in de richting van de vesting.
- De weg buigt naar links en ga daarna naar rechts een derde ophaalbrug over en de Münsterse poort door om in het centrum van de vesting te komen.
- Loop RD tot het marktplein. Hier zijn allerlei horecagelegenheden en winkeltjes. Alle straten komen op dit plein uit. Links staat het beruchte martelpaard. Het midden van het plein wordt gemarkeerd door een vijfhoek in het plaveisel.
- Neem om weer terug te gaan naar de parkeerplaats de 4de straat rechts, de Batterijenstraat. Loop langs de synagoge met de namen van de 46 in W.O. II gedeporteerde en niet meer teruggekeerde Joden.
- Verlaat de vesting via de Vriesse Poort.
- Voorbij de volgende brug is het mogelijk om rechts een trappetje op te gaan. Vervolg dan de route RD over de buitenste wal tot de brug bij het informatiecentrum en de parkeerplaats, het startpunt van deze wandelroute en kn.37. Over de kasseien beneden lopen is natuurlijk ook een optie.
Ga verder RD over het fietspad. Passeer aan het einde bij een bosrand de grens. Ga LA en loop rechts van de houtwal/de grens. Ga bij een weg, de vroegere grensovergang, LA, loop even links van de weg en steek over bij de ingang van de Linie of de Soldatendijk. Hier staat een infopaneel. Ga Ga het hek door en ga verder bij punt 16.
Legenda:
RA = rechtsaf, RD = rechtdoor en LA = Linksaf
Bekijk de volledige routebeschrijving ⇢
Bereikbaarheid en toegankelijkheid
Startpunt
Informatiecentrum Vesting Bourtange, Willem Lodewijkstraat 33, 9545 PA te Bourtange. Plan Route
Openbaar vervoer
Bushalte De Vesting, Bourtange.
Rolstoeltoegankelijkheid
Deze route is niet geschikt voor rolstoelen of kinderwagens.
Honden
Mits de geldende regels worden nageleefd, zijn honden toegestaan in dit gebied.
Foto's (12)
Margriet Smeets: De toegang tot de vesting Bourtange
Ger Smeets: Een bijzonder uitzicht op de vestingswallen
Margriet Smeets: Een plas achter de Redoute
Margriet Smeets: Bourtange, het gebied van het Groninger Landschap
Margriet Smeets: Bourtange, de soldatendijk
Margriet Smeets: Een 'katholieke' schuilhut aan de grens.
Margriet Smeets: Konikpaarden in het Groninger Landschap
Margriet Smeets: Bourtange, achter de soldatendijk
Margriet Smeets: Grenspaal met hamerkop uit de 18de eeuw
Ger Smeets: Geschiedenisles
Ger Smeets: De galg als waarschuwing voor onverlaten
Ger Smeets: Het marktplein vanaf 's Lands Huys
Routekaart
Topografische routekaart
Deze wandeltocht is ook beschikbaar op een zeer gedetailleerde topografische kaart van-vesting-tot-grenslinie.pdf. Het printen van deze topografische kaart kan door gebruik te maken van de mogelijkheden die de PDF reader biedt.
Horecagelegenheden
In plaats Bourtange
De vorige week hebben we deze route gecontroleerd. Er is een prachtige schuilhut gebouwd aan de Duitse kant van de Linie door de Katholische Landjugend Bewegung in Bistum Osnabrück. Een mooi rustpunt halverwege de wandeling. Wij vinden de Duitse kant van de Linie sowieso interessant door de oude grenspalen en de oude slagboom bij het Duitse douanekantoor, dat helemaal is opgeknapt. Wel hebben we gezien dat de Redoute vol gegroeid is, op de kaart staat de Redoute wel ingetekend, maar nu is het nauwelijks zichtbaar. Dit natte jaar zal die plek wel een moeras zijn geworden. Nu maar hopen op een droger najaar, zodat er gemaaid kan worden. Veel wandelplezier.